شواهد ماگماتیسم پس از الیگوسن در مناطق آوه و پراچان، ناحیه طالقان

هدف از این تحقیق بررسی توده نفوذی شمال پراچان به سن الیگوسن و ولکانیک¬های آوه به سن کواترنری است که در زون ساختاری البرز مرکزی قرار دارد. ترکیب شیمیایی و کانی¬شناسی این توده¬های آذرین و اهمیت ژئودینامیک آن¬ها تاکنون مشخص نشده است. توده نفوذی شمال پراچان دارای ترکیب بازیک- حدواسط مونزونیت -مونزودیوریت است و از کانی¬های پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، پیروکسن، الیوین، آمفیبول و بیوتیت تشکیل شده است. گدازه¬های کواترنری آوه نیز دارای ترکیب حدواسط تراکی¬آندزیت است. بخش اصلی سنگ را خمیره شیشه¬ای تا ریز دانه تشکیل داده که معدود میکروفنوکریست تا فنوکریست¬های آمفیبول و پلاژیوکلاز، آپاتیت و کانی¬های اپک در آن به¬چشم می¬خورند. از لحاظ ژئوشیمیایی توده نفوذی شمال پراچان و ولکانیک¬های آوه دارای ماهیت شوشونیتی و از نوع متاآلومین هستند. الگوی عناصر نادر نرمالایز شده به گوشته نشان دهنده غنی¬شدگی سنگ¬های آذرین آوه و پراچان از lile و تهی¬شدگی آن¬ها از hfse است. قرار گرفتن نمونه¬ها در نمودارهای مختلف تمایز محیط تکتونیکی، حاکی از شکل¬گیری سنگ¬های مورد مطالعه در محیطی مرتبط با کمان¬های ماگمایی است. محتوای بالای y,yb در پراچان بیانگر فقدان گارنت در سنگ منشأ آن¬هاست و الگوی hree مسطح احتمالاً بیانگر فاز برجای مانده آمفیبول در سنگ منشأ آن¬ها است. شباهت الگوی عناصر نادر توده نفوذی پراچان با شوشونیت¬های قزوین و سنگ¬های آتشفشانی آلکالی (تفریت¬ها) طالقان می¬تواند گواه بر منشأ یکسان آن¬ها، مشتق شده از گوشته لیتوسفری قوس ماگمایی باشد. البته احتمال مشتق شدن مونزودیوریت- مونزونیت¬های پراچان از پوسته تونالیتی مناطق فرورانش بر اثر گرادیان¬های حرارتی بالا نیز وجود دارد. بررسی¬های ژئوشیمیایی سنگ¬های آتشفشانی آوه حاکی از میزان بالای srوفراوانی پایین y,yb است که آن¬ها را در زمره آداکیت¬های سیلیس پایین قرار می¬دهد. این آداکیت¬ها را می¬توان به ذوب بخشی پوسته اقیانوسی فرورانده در فشار بالا و گوشته متاسوماتیزه شده به¬توسط آن نسبت داد. فقدان کومولاهای فرومنیزین (غنی از آمفیبول¬های فشار بالا) در آداکیت¬های سیلیس پایین آوه با منشأ گرفتن آن¬ها به¬توسط تبلور بخشی یک مذاب بازیک در فشار بالا هماهنگ نمی¬باشد. به¬نظر می¬رسد به¬دنبال ماگماتیسم ناشی از فرورانش در ائوسن، احتمالاً در الیگوسن یک فاز ماگماتیسم کششی (شبیه به پشت قوس) در منطقه طالقان توسعه یافته است. غیرفعال شدن ورقه فرورونده نیز سبب نقل مکان آن به سمت اعماق بیشتر شده و ذوب آن تحت شرایط حرارت و فشار بالاتر، مذاب¬های آداکیتی را پدید آورده¬اند. این مذاب آداکیتی در واکنش با گوشته تحلیل رفته و آن¬را شدیداً متاسوماتیزه نموده است. سنگ¬های آتشفشانی آوه (آداکیت-های سیلیس پایین) را می¬توان محصول ذوب¬بخشی این گوشته متاسوماتیزه دانست.